Sámediggi berre hálddašit sámi arkiivvaid
Sámediggi lea sámi kultuvrra hálddašaneiseváldi, ja galgá doaibmat ealli sámi kultuvrra ovddas, álggahit doaimmaid ja evttohit bijuid mat ovdánahttet sámi kultuvrra. Muhto Sámediggi ja iežá stáhtaeiseválddiid, eai leat ožžon čielga ovddasvástádusa čohkket, vurkkodit dege bargat arkiivadieđuiguin main lea sámi sisdoallu.
Guorahallamis Härifrån till evigheten – En långsiktig arkivpolitik för förvaring och kulturarv (SOU 2019:58) evttohuvvo ahte Sámediggi galgá čohkket dieđuid daid arkiivvaid birra maid sámi álgoálbmot ieš lea lágidan ja mat gávdnojit sámi álgoálbmoga birra, ja ahte arkiivvat čalmmustahttojit ja láhččojit olámuddui. Sámediggi galgá maid ovddastit sámi arkiivaberoštumiid iežá báikkálaš, regionála ja našuvnnalaš beroštumiid ektui. Muhto ovddasvástádus ii galgga gokčat daid arkiivačoakkáldagaid mat leat stáhta eiseválddiid ja ásahusaid gieđaid gaskkas. Sámediggi guorrasa evttohussii, muhto atná ahte min ovddasvástádus galggašii leat viidát.
Sámediggi váillaha go ii čielgasit celko guđe stáhta eiseválddis galgá leat ollislaš ovddasvástádus čohkket, vurkkodit ja bargat sámi arkiivadieđuiguin. Oktiiheivehan-ovddasvástádus ii leat seamma go hálddašanovddasvástádus, ja ii leat liikka čielggas doaimma sisdoalu dáfus.
Sámi arkiivadieđut leat háddjejuvvon ja sirrejuvvon máŋgga iešguđet arkiivii. Mis váilu dievaslaš govva sámi arkiivaávdnasiin. Ovttaskas arkiivvat sáhttet billahuvvat jus váilu čielga organiseren. Dáin arkiivvain leat dehálaš kultuvra- ja servodatdieđut maid ferte vurket boahtteáigái. Danin lea áibbas dehálaš čilget gean dat lea ovddasvástádus, ja sihkkarastit guhkilmas ruhtadeami sámi arkiivasuorggi bargguide.
Sámediggi atná lunddolažžan addit Sámediggái stáhtalaš hálddašanovddasvástádusa čohkket, vurkkodit ja dieđalaččat bargat sámi arkiivačoakkáldagaiguin Ruoŧas. Sámi arkiivačoakkáldagaid sáhtášii čohkket ovtta dahje moatti fysalaš báikái, ja lea ain vejolaš ovttasbargat iežá arkiivaeiseválddiiguin ja ásahusaiguin omd. digitála čovdosiid hárrái. Sámediggái lea mávssolaš nannet sámi infrastruktuvrra ja sámi ásahusaid nugo Ájtte duottarmusea ja Gaaltije – oarjánsámi kulturguovddáža.
Sámi kulturárbbi gieđahallan berre dahkkot daid etihkalaš ja rievttálaš prinsihpaid vuođul mat leat huksejuvvon riikkaidgaskasaš álgoálbmotjulggaštusaid ja -konvenšuvnnaid nala. Maiddái stáhta čoakkáldagat galget gieđahallot daid prinsihpaid vuođul. Našuvnnalaš sámi arkiivaovddasvástádus livččii lunddolaččat heiven Sámedikki doaimma siskkobeallái sámi kultuvrra hálddašaneiseváldin.
*Ráđđehus gávnnahii proposišuvnnas Kulturarvspolitik (Prop. 2016/17:116, s. 176-177) ahte ii ovttage stáhtaeiseválddis lea čielga ovddasvástádus čohkket, vurkkodit ja bargat arkiivaávdnasiiguin mat čatnasit sámi álgoálbmogii.
